Thứ Năm, 28 tháng 6, 2012

LƯƠNG NHƯ HỘC- ÔNG TỔ NGHỀ IN VIỆT NAM ?

     Để tiến tới xuất bản cuốn kỷ yếu " Hội In Hà Nội 10 năm xây dựng và trưởng thành" vào dịp đại hội nhiệm kỳ 3, Hội In Hà Nội đã đề nghị Sơn Hà viết bài về "Ông tổ nghề in Việt Nam". Sau thời gian tìm tài liệu, bài viết về nghề in. Sơn Hà trân trọng giới thiệu bài viết về Ông tổ nghề in ở Việt Nam để các bạn tham khảo.
                                                               粱 如 鵠
                                                     LƯƠNG NHƯ HỘC
                                                 (1420 -1501)
                              ÔNG TỔ NGHỀ IN VIỆT NAM ?   


     Khi nghiên cứu để tìm ông tổ nghề in Việt Nam, hiện nay vẫn chưa có văn bản chính thống xác định ai là ông tổ nghề in Việt Nam. Chúng ta chỉ biết rằng, căn cứ vào một số thư tịch cổ có ghi về Thám hoa Lương Như Hộc đã có công truyền nghề khắc ván in cho dân làng Liễu Tràng – Hồng Lục.
    Theo các cuốn sách: Bách khoa toàn thư Việt Nam, Đại Việt Sử ký toàn thư, Bản ký toàn thư quyến 11, 12 của Ngô Sĩ Liên, Chính biên quyển 17, 18, 19 20 của Quốc sử Quán Triều Nguyễn, Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, Văn bia đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo năm thứ 3, thì Lương Như Hộc ( chữ Hán 粱 如 鵠, 1420-1501), tự Trường Phủ, hiệu Hồng Châu quê ở xã Hồng Liễu, huyện Trường Tân (nay là thôn Thanh Liễu, xã Tân Hưng, thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương). Ông đỗ Thám hoa năm Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442- đời Lê Thái Tông), cùng khoa với các ông Nguyễn Trực, Nguyễn Như Đổ và Ngô Sĩ Liên.. Ông làm quan đến chức Đô ngự sử, từng được vua Lê cử 2 lần làm sứ giả sang nhà Minh, tại đây Ông học được cách chế bản in:
     Lần thứ nhất vào ngày 16 tháng 11 âm lịch năm Thái Hòa thứ nhất (Quý Hợi, 1443), đời Lê Nhân Tông, khi đang là Ngự tiền học sinh cục trưởng, Ông cùng với Tri chế cáo Nguyễn Như Đổ và Ngự sử trung thừa Hà Phủ được sung vào đoàn sứ bộ sang Minh đáp tạ về việc tế điếu.
       Lần thứ hai vào tháng 10 âm lịch năm Thiên Hưng thứ nhất (1459), sau khi Lê Nghi Dân tiếm ngôi vua, đã sai Lương Như Hộc cùng Trần Phong, Trần Bá Linh sang nhà Minh cầu phong.

                           
                                                       Phổ môn xuất tướng đồ
      Đi sứ về, Thám hoa Lương Như Hộc đã dạy cho dân làng Liễu Tràng - Hồng Lục cách chế bản ván in, vì thế người dân làng Liễu Tràng - Hồng Lục có nghề này. Sau khi Đô ngự sử Lương Như Hộc mất, dân làng nơi đây đã lập đền thờ tôn Ông m “Tổ sư nghề khắc ván in”, Triều đình cũng có sắc chỉ phong cho làm Phúc thần”.
    Tuy nhiên, theo một số tư liệu trong sử sách còn ghi chép, thực tế nghề in ở Việt Nam đã có từ lâu đời, nhưng nó chỉ lưu hành trong phạm vi Phật giáo và quản lý nhà nước, ít ra thì nghề in đã xuất hiện từ đời Nhà Lý. Sách Thiền uyển tập anh ngữ lục chép: "Thiền sư Trí Học họ Tô, người làng Chu Minh phủ Thiên Đức vốn làm nghề khắc bản in kinh, Ông mất ngày 12 tháng 5 năm 1190, vào đời Lý Cao Tông" . Hay như đời vua Trần Anh Tông cho in các sách Phật giáo pháp sư, Đạo trường tân văn, Công văn cách thức để ban bố cho dân chúng biết. Đến đời Hồ Quý Ly (1400 - 1401) còn cho in tiền giấy và phát hành rộng rãi, cho thấy kĩ thuật in ấn ở nước ta thời đó đã đạt đến trình độ cao. Chính vì thế, việc coi Thám hoa Lương Như Hộc là người đầu tiên truyền bá nghề in vào Việt Nam là không đúng với thực tế.
                                     
                                                                     Vân Mã
      Nhưng trên thực tế mà nói, sự hoạch định thành phường hội, làng nghề chỉ có từ sau khi Thám hoa Lương Như Hộc đi sứ về. Ông đã dạy dân Liễu Tràng – Hồng Lục những cải tiến quan trọng trong nghề in ấn nhất là khắc ván in. Lúc này nghề in ở quê hương Ông mới trở nên phát triển và phổ biến.
    Nhờ có sự truyền dạy của Lương Như Hộc, làng Liễu Tràng - Hồng Lục đã trở thành trung tâm khắc ván in chữ và sau là tranh khắc của cả nước. Nhiều bộ sách đã được in khắc ở đây, trong đó phải kể đến bộ "Đại Việt sử ký toàn thư” đồ sộ đã được những người thợ làng Liễu Tràng – Hồng Lục khắc đầy đủ lần đầu tiên vào năm Chính Hòa thứ 18 (1697). Đầu thế kỷ 20, những nghệ nhân của làng Liễu Tràng đã tham gia khắc in bộ tranh dân gian gồm 4.577 bức, nhan đề "Kĩ thuật của người An Nam” do Henri Oger, một người Pháp, tổ chức. Ngoài vẽ về các nghề dân gian và đời sống hàng ngày của người Việt Nam, bộ tranh còn có hình các nhân vật lịch sử như Lương Như Hộc và Kỳ Đồng. Vì lẽ đó, Thám hoa Lương Như Hộc có thể được xem như là Ông Tổ nghề in Việt Nam (?). 
                          
             Quan đế bảo huấn tượng chú. Bản khắc lại năm Tự Đức ( Quý Dậu -1873) 
      Trong suốt cuộc đời làm quan của mình, ông đã làm quan đến Thị lang, Gia trung thư lệnh và Đô ngự sử. Ông đã biên soạn một số tập sách như Cổ kim chế từ tập, tập hợp các bài từ từ thời cổ đến thời Lê; sáng tác tập thơ chữ Nôm Hồng Châu quốc ngữ thi tập. Hiện nay cả hai đều đã thất truyền. Ông cũng phê điểm cho tuyển tập thơ Tinh tuyển chư gia luật thi của Dương Đức Nhan gồm 472 bài của các nhà thơ đời Trần-Lê. Hiện nay chỉ còn lại 6 bài phú chữ Hán trong Quần hiền phú tập của Hoàng Sằn Phu và 6 bài thơ chữ Hán trong Trích diễm thi tập của Hoàng Đức Lương và Toàn Việt thi lục của Lê Quý Đôn.
     Thám hoa Lương Như Hộc mất năm Tân Dậu (1501), hưởng thọ 82 tuổi.     
    Để ghi nhận công lao, dân làng Liễu Tràng đã lập đền thờ, tôn Ông làm Thành hoàng và coi là Ông Tổ nghề khắc ván in của họ. Hiện nay ở làng Liễu Tràng vẫn còn ngôi đền thờ Thám hoa Lương Như Hộc, ngôi đền đã được xếp hạng năm 1992, hàng năm lễ hội tổ chức vào ngày 13-15 tháng 9 âm lịch.  
    Hàng năm, đến ngày lễ hội đền thờ Thám hoa Lương Như Hộc, Ban chấp hành Hiêp hội In Việt Nam và Hội In Hà Nội cùng các hội viên đã đến lễ, dâng hương tưởng nhớ công lao to lớn phát triển làng nghề in của Thám hoa Lương Như Hộc.

                                                                                                                      Đỗ Sơn Hà

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét